Ses ve Efekt
   Sahne Sanatları açısından ele alınarak incelenecek olan ses ve efekt konusunun içeriği genel anlamıyla sahne uygulamasını içermektedir.Bu nedenle açıklama kapsamı daraltılmıştır.
Işık için görme nasıl önemliyse ses efekt için de duyma önemlidir,bu nedenle de ilk konu olarak duyma konusu ile başlanmıştır. İnsan kulağının duyacağı ses frekans değerleri nelerdir?

a)genel b) erkek c) kadın…
a) İnsan kulağı, 16 Hz-20 Khz arasındaki saf sesleri duyar.
b) Erkek konuşmaları ses frekans değeri : 100-8500 Hz,
c) Kadın konuşmaları ses frekans değeri : 150-10000 Hz.

   Erkekler daha bas seslere ine­bilir, kadınlar ise daha tiz seslere çıkabilirler. İnsan kulağının en hassas olduğu bölge (Tetik Bölgesi olarak da adlandırılır). 1000 ve 5000 Hz arasındaki frekans değerleridir. İnsan bu frekans bölgesinde oluşan sesleri, karşısında konuşan insanı görmeden de algılayabilir. Telefon frekans bant genişliği 300-3400 Hz.arasındadır. Bu değer, insan kulağının hassas işitme sınırları içinde olduğu için, karşıda konuşan kişinin yüzünü görmesek bile, her şahsın kendine özgü ses frekans değeri olması nedeniyle duyduğumuz sesin kime ait olduğunu algılayabiliriz.

Ses nedir ?
   Su, katı hava gibi ortamlarda insan kulağının algılayabileceği basınç değişimleri s e s olarak tanımlanmaktadır.
Ses dalgaları 16 Hz-20 Khz. arasında mekanik titreşim yapan cisimlerin ( katı, sıvı, gaz ) insan kulağı ile teması olan bir ortamda oluşturdukları dalgalardır.
Hava, ses iletici bir ortamdır. Boşlukta ses iletimi olanaklı değildir.
İnsan kulağı 16 Hz-20 Khz. arasındaki sesleri işitebilir. Doğada tek frekansı olan sese nadiren rastlanmaktadır. Ses dal­gasının zamana göre değişimi, saf sinüs biçiminde ise böyle bir ses dalgasının tek bir frekansı vardır.Saf sinüsün dışındaki, birden fazla dalgaya kompleks ses dalgası denir. (Kompleks ses dalgaları, temel frekans ve temel frekans harmoniklerinden oluşan sinüs dalgaları biçiminde düşünülebilir).

   Herhangi bir alanda, rüzgar arkadan eserse ses zemine doğru yönlenir. Rüzgar önden eserse, ses zeminden yukarı doğru yönlenir. Gündüz, zemin ısındığı için ses dalgaları ısı etkisi nedeniyle yukarı doğru yönelir. Geceleri ise uzaklara ve aşağıya doğru yönelir. Denizde suyun yapısı yansıtıcı bir yüzey oluşturmaktadır. Bu nedenle denizde ses sakin bir ortamda 4-5 Km. kadar uzağa gidebilir.
Ses hızı havada 340 M/sn olarak alınır.Ses hızı formülü:
Sesin aldığı yol=Zamanxses hızı
(? =(340 M/sn)
Sesin dalga boyu:Bir periyotluk periyot­luk süre içinde ses dalgasının katettiği yoldur.
Sesin dalga boyu for­mülü:
&(Metre)=V(340 M/sn)
P(Hz)
Örnek:16 Hz için &=21 M. / 20 Khz için &=17 mm.
Önemli : Ses hızı frekansa bağlı olarak değişmez, her frekansta ses aynı hızda gider.
Ses hızı sıcaklığın kareköküyle ters orantılıdır.
Alçak frekanslı sesler bir engele çarptıkları zaman engeli aşar ve geçerler. Yüksek frekanslı sesler ise engeli aşamayarak geri dönerler.

SESİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ :
Ses Şiddeti (volüm):
Ses dalgasının ses yayılma doğrultusuna dik bir düzlem içindeki 1cm2 yüzeye 1 sn. de verdiği ses enerjisidir. Başka bir deyişle ses dalgasının 1 M2 lik kesitindeki ses gücüdür. Birimi WATT’tır.

Ses Şiddeti Seviyesi:
İki büyüklük arasındaki farktır. Birimi DESİBEL dir.
İnsan kulağının sezebileceği asgari ses şiddeti 1db. dir.
Ses şiddeti seviyesi : IL (Intensıty Level)
Ses basınç seviyesi : SPL (SoundPressureLevel)
(Ses şiddeti seviyesi[AU1] [AU2] ses basınç seviyesinden 0.1 db daha küçüktür. Pratikte SPL=IL alınabilir.
Ses Basıncı : P Her ses dalgası bir P basınç değeriyle nitelendiril-mektedir. Birimi ‘Bar’ dır.
Bu basınç, atmosferik basınçtan farklı olarak, uzayda ses dalgası tarafından oluşturulmaktadır.
Ses basıncı ile ses şiddeti arasında karesel bir bağ vardır. Ses basıncı iki, üç, dört misli arttırılırsa, ses şiddeti sırayla dört, dokuz, onaltı misli artacaktır.

Ses Basınç Seviyesi:(Akustik Güç Seviyesi):  Ses basınç seviyesi simgesi SPL dir Birimi dB dir. Pratikte ses şiddeti seviyesiyle aynı değerde kabul edilir.
Ses kaynağının yaydığı ses gücüne akustik güç denir. Birimi Watt’tır. W ya da P simgesiyle gösterilir. Normal basınç ve sıcaklıkta akustik güç seviyesi, ses basınç seviyesinden yaklaşık 0.5 dB daha küçüktür. Pratikte akustik güç seviyesi ses basınç seviyesine, ses basınç seviyesi ses şiddeti seviyesine eşit alınabilir.

SESİN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ

   Fizyolojik özellikler ölçü aletinin değil, insan kulağının yaptığı değerlendirmedir.
Sesin Gürlüğü (Loudness of Sound)
İnsan kulağının sesin şiddeti hakkında yaptığı değerlendirmedir. Sesin gür­lüğü, bir fiziksel ölçü aletinin göstergesinin gösterdiği büyüklük değildir.
   Gürlük birimi olarak, Fon ya da yerine pratikte dB kullanılabilir. İnsan kulağının gürlük farklılıklarına karşı duyarlılığı 1-1.2 dB olarak bu­lunmuştur. Ses şiddeti seviyesi en az 1 dB arttırılırsa insan kulağı bu değişim­leri algılar Daha düşük olursa algıla­namaz. Bu artış logaritmik artıştır.
Volüm ayarlarında lineer olmayan, logaritmik potansiyometre kullanılır. Nedeni kulağın yapısına bağlıdır.

Sesin Yüksekliği (Pitch of Sound)-Perdeşim
   Fizyolojik bir büyüklüktür. Birimi ‘Mel’ olarak alınabilir. Bir sesin bas ya da tiz olduğunu kulağımızla farkedebiliriz. Fizyolojik yükseklik, sesin frekansıyla yakından ilgilidir (Frekans, fiziksel bir büyüklüktür).
Sesin Kalitesi (Timbre of Sound)-Tını
İnsan kulağı eşsiz yetenektedir. Müzik aletlerinin sesini duyan bir insan, bir sesi diğerinden ayırdedebilir.

Bazı enstrumanların ses frekans değerleri
Bazı müzik cihazlarının temel frekansları ve maksimum harmonik frekansları:

Enstrumanlar Temel Harmonik Değerler
Frekanslar Minimum Maksimum
Düz Piyano 70 3515 6500
K uyruklu Piyano 27.5 4186 8000
Flüt 250 2500 1500
Keman 196 3200 16000
Viyola 128 1500 2600
Viyolonsel 65 850 16000
Kontrbas 41.2 196 660
Harp 32.7 3200 11000
Gitar 80 900 12000
Bas Gitar 41 250 11000
Mandolin 180 1300 14000
Akordiyon 145 1800 15000

İnsan Sesleri
Bas 87 340
Bariton 90 400
Tenor 125 500
Alto 130 700
Soprano 225 1100
Erkek konuşma 100 8500
Kadın konuşma 150 10000
Alkışlama 100 20000
Silah sesi 200 20000

Ses ve Efekt
   Sahne Sanatları açısından ele alınarak incelenecek olan ses ve efekt konusunun içeriği genel anlamıyla sahne uygulamasını içermektedir.
Bu nedenle açıklama kapsamı daraltılmıştır.
   Işık için görme nasıl önemliyse ses efekt için de duyma önemlidir, bu nedenle de ilk konu olarak duyma konusu ile başlanmıştır.
İnsan kulağının duyacağı ses frekans değerleri nelerdir?
a)genel b) erkek c) kadın…
a) İnsan kulağı, 16 Hz-20 Khz arasındaki saf sesleri duyar.
b) Erkek konuşmaları ses frekans değeri : 100-8500 Hz,
c) Kadın konuşmaları ses frekans değeri : 150-10000 Hz.
Erkekler daha bas seslere ine­bilir, kadınlar ise daha tiz seslere çıkabilirler. İnsan kulağının en hassas olduğu bölge (Tetik Bölgesi olarak da adlandırılır). 1000 ve 5000 Hz arasındaki frekans değerleridir. İnsan bu frekans bölgesinde oluşan sesleri, karşısında konuşan insanı görmeden de algılayabilir. Telefon frekans bant genişliği 300-3400 Hz.arasındadır. Bu değer, insan kulağının hassas işitme sınırları içinde olduğu için, karşıda konuşan kişinin yüzünü görmesek bile, her şahsın kendine özgü ses frekans değeri olması nedeniyle duyduğumuz sesin kime ait olduğunu algılayabiliriz.

   Herhangi bir alanda, rüzgar arkadan eserse ses zemine doğru yönlenir. Rüzgar önden eserse, ses zeminden yukarı doğru yönlenir.
Gündüz, zemin ısındığı için ses dalgaları ısı etkisi nedeniyle yukarı doğru yönelir. Geceleri ise uzaklara ve aşağıya doğru yönelir.
Denizde suyun yapısı yansıtıcı bir yüzey oluşturmaktadır. Bu nedenle denizde ses sakin bir ortamda 4-5 Km. kadar uzağa gidebilir.
Ses hızı havada 340 M/sn olarak alınır.Ses hızı formülü:
Sesin aldığı yol=Zamanxses hızı
(? =(340 M/sn)
Sesin dalga boyu:Bir periyotluk periyot­luk süre içinde ses dalgasının katettiği yoldur.
Sesin dalga boyu for­mülü:
&(Metre)=V(340 M/sn)
P(Hz)<O:P< O:P
Örnek:16 Hz için &=21 M. / 20 Khz için &=17 mm.
Önemli : Ses hızı frekansa bağlı olarak değişmez, her frekansta ses aynı hızda gider.
   Ses hızı sıcaklığın kareköküyle ters orantılıdır.
   Alçak frekanslı sesler bir engele çarptıkları zaman engeli aşar ve geçerler.Yüksek frekanslı sesler ise engeli aşamayarak geri dönerler.

Ses ve Efekt
   S Bu bölümde sesin algılanmasında ve görsel işitsel uygulamada kullanılacak cihazların yapılarından bahsedeceğiz

MİKROFONLAR
Sesi elektriksel işaretlere çevirir. Özellikleri:
1.Duyarlılığı yüksek olmalı,
2.Frekans karakteristiği Konuşma için: 100 Hz.-7000 Müzik için : 30 hz.-15000 Hz. olmalı.
3.Mikrofon direktivitesi, her frekans için aynı olmalı.
Yakın konuşma : Omni mikrofon, 25 cm.den uzak konuşma : Uni mikrofon
4.Harmonik distorsiyon küçük olmalı. (Aşırı yüklenmede zayıflatıcı – Altenatör-kullanılır).
5.Çevre şartlarına uygun seçilmeli. ( Nem.basınç,sıcaklık,mekanik,vb.).
6.Uzun süre arızalanmamaları gerekir.
Proksimite efekti: Bas sesleri yükseltmeye yarar.
PeTe filtresi: P, T, F harflerinin anlaşılabilirliği için yapılmıştır.

Mikrofon Frekans Karakteristiği
1.Düzgünlük (Keskin tepe ve çukurların olmamasıdır). Frekans yanıtsama eğrisinin pürüzlü olması, ses çıkışında distorsiyon ve uğultu
(Akustik geri besleme) oluşturur.
2.Düzlük (Tüm frekanslar boyunca çıkış gerilim genliği aynı düzeyde olmalıdır).
3.Frekans bant genişliği iyi ol­malıdır. (Konuşma için: 100 Hz-7000 Hz. müzik için 40 Hz-15000 Hz. yeterli olabilir.